Του Δημήτρη Σκουρτέλη
Εισαγωγή
Το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, όπως το όρισε ο Φρόιντ, καθορίζει την ασυνείδητη ερωτική επιθυμία του ατόμου για τον γονέα του αντίθετου φύλου, και την τάση για εξόντωση του γονέα του ίδιου φύλου. Ο Φρόιντ εμπνεύστηκε το όνομα από τον Μύθο του Οιδίποδα, ο οποίος πράγματι, παντρεύτηκε την μητέρα του σκοτώνοντας τον πατέρα του. Θα δούμε όμως πως οι σχετικές πράξεις και οι επιθυμίες του Οιδίποδα, δεν ήταν ασυνείδητες, και δεν στρέφονταν κατά των γονιών του, ούτε συνειδητά, ούτε ασυνείδητα.
Θα διαπιστώσουμε πως η αιμομιξία και η πατροκτονία που διέπραξε ο ήρωας ήταν έμμεσο αποτέλεσμα εθίμων και συνηθειών της εποχής από τη μία, και της παραπλάνησής του από την Πυθία από την άλλη. Θα μπορούσαμε δε να πούμε πως καμιά ατράνταχτη απόδειξη δεν εμφανίζεται, έστω και μυθολογικά, πως ο Οιδίποδας ήταν πράγματι γιος των εμφανιζόμενων ως γονέων του, αν και αυτό δε παίζει, τελικά, ρόλο.
Θα αποδείξουμε πως η ονοματοδοσία του ψυχολογικού αυτού συμπλέγματος είναι εντελώς λανθασμένη, και ίσως και υποβολιμιαία. Εξηγώντας, σαν τον Φρόιντ, τις περιπέτειες του Οιδίποδα με ένα ψυχολογικό σύμπλεγμα, παραμερίζουμε την πανάρχαιη ιστορία της Θήβας όπως μας την αναφέρει η Μυθολογία, και τις μεγάλες θρησκευτικές συγκρούσεις που οδήγησαν στην εξόντωση επτά γενεών βασιλέων της πόλης. Το να αποδοθούν αυτά σε ...ψυχιατρικό πρόβλημα, είναι τουλάχιστον αστείο, όπως αστεία άλλωστε, είναι κάθε προσέγγιση της Ελλάδας από Δυτικούς δήθεν γνώστες του πολιτισμού μας.
.jpg)
Σύντομη εξιστόρηση του Μύθου.
Ο Βασιλιάς της Θήβας Λάιος, που συνέχισε τη δυναστεία του Λάβδακου, πήρε χρησμό από τους Δελφούς, πως αν κάνει γιο, αυτός θα τον σκοτώσει. Όταν γεννήθηκε ένα αγόρι, το εγκατέλειψαν στο βουνό. Το βρήκαν κάτι βοσκοί, και το έσωσαν.
Το παιδί ονομάστηκε Οιδίπους. Ανατράφηκε από το βασιλιά της Κορίνθου ως διάδοχος του, γιατί δεν είχε παιδιά. Στον Οιδίποδα είπε πως είναι γιος του. Όταν μεγάλωσε, άκουσε υπαινιγμούς για την καταγωγή του, και απευθύνθηκε στους Δελφούς για να μάθει την αλήθεια. Το Μαντείο του είπε απλά, πως θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα παντρευτεί τη μάνα του.
Ο Οιδίπους κατευθύνθηκε προς τη Θήβα, με σκοπό να μην επιστρέψει ποτέ στην Κόρινθο όπου πίστευε πως ήταν οι γονείς του, ώστε να αποφύγει το έγκλημα. Στο δρόμο συνάντησε τον πατέρα του, Λάιο, και αφού τσακώθηκαν, τον σκότωσε, χωρίς φυσικά να γνωρίζει ποιος ήταν.
Μετά απάντησε στο αίνιγμα της Σφίγγας, ενός τέρατος που λυμαίνονταν τη Θήβα, και τη σκότωσε. Σαν ανταμοιβή, τον πάντρεψαν με την χήρα του Λάιου, την βασίλισσα, ώστε να γίνει νόμμος βασιλιάς της Θήβας. Ο γάμος αυτός ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για να ανέλθει στον θρόνο. Με αυτόν τον τρόπο σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μάνα του...
Αργότερα έπεσαν συμφορές στη πόλη (επιδημία και ακαρπία) και το Μαντείο είπε πως ο φονιάς του Λάιου πρέπει να διωχτεί. Ο Οιδίποδας έμαθε όλη την αλήθεια από το μάντη Τειρεσία. Εμφανίστηκαν και οι βοσκοί που τον είχαν μαζέψει, του έδειξαν τα μωρουδιακά του κλπ.
Ο Ήρωας πείστηκε, έβγαλε τα μάτια του, καταράστηκε τους δυο γιούς-αδελφούς του, τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη, και έφυγε από την Θήβα. Αργότερα αυτοκτόνησε σε ένα γκρεμό. Η μάνα-γυναίκα του Ιοκάστη κρεμάστηκε. Οι παραλλαγές του Μύθου είναι άπειρες. Πολλές από αυτές θα χρησιμοποιηθούν για την ερμηνεία του.
Τι πραγματικά έτρεξε; Για να ερμηνεύσουμε τον μύθο, οφείλουμε να εξατάσουμε όλους τους μύθους που σχετίζονται με τις βασιλικές δυναστείες της Θήβας. Αν τον δούμε από αυτήν την σκοπιά, τα πράγματα θα γίνουν αρκετά καθαρά
Θήβα. «Ο Άγνωστος πόλεμος»
Η Θήβα ήταν η πατρίδα του Διονύσου και του Ηρακλή, και η σημαντικότερη πόλη στην περιφέρεια των Δελφών, αν και δεν ανήκε στην Φωκίδα.
Η πόλη έγινε το πρώτο κέντρο της λατρείας του Δωδεκάθεου στην Κυρίως Ελλάδα, όταν εποικίστηκε από Φοίνικες με αρχηγό τον Κάδμο, που ήταν Αιγυπτιακής καταγωγής. Γι’ αυτό και ονομάστηκε έτσι, από το κέντρο της λατρείας του Δωδωναίου και του Άμμωνα Δία, τις Αιγυπτιακές Θήβες. Όσοι Θηβαίοι αντιστάθηκαν στη νέα θρησκεία, εξοντώθηκαν, και μετά συκοφαντήθηκαν από τους Μύθους και τις Τραγωδίες. Και όμως, δεν έπαψαν να θεωρούνται ιεροί και άξιοι νεκρικής λατρείας. Καταλάβατε γιατί.
Όποια παραλλαγή των Μύθων της Θήβας και να υιοθετήσουμε, βρίσκουμε την εξόντωση επτά βασιλικών γενιών για θρησκευτικούς λόγους, με άμεση συμμετοχή των Δελφών:
Πενθέας – Λάβδακος - Αμφίων – τα παιδιά του – Λάϊος – Οιδίπους – τα παιδιά του...
Ας προσθέσουμε και το Λύκο, που σκοτώθηκε για αμφισβητούμενους λόγους, που εμπλέκουν, και πάλι, Ολύμπιους θεούς. Δεν είναι σύμπτωσεις, ούτε Μυθολογικά τερατολογήματα, αλλά αντανάκλαση μακρόχρονης πολιτικής και θρησκευτικής κρίσης.
Μόνο οι… αναλυτές των Μύθων, οι… ψυχολόγοι και οι… θαυμαστές της αρχαίας Τραγωδίας δεν εντυπωσιάζονται… Πιο πολύ τους απασχολεί ο γάμος με τη μαμά του που έκανε ο Οιδίπους και η «γυναικεία επανάσταση» της Αντιγόνης. Έτσι τα παρουσίασαν οι τραγωδοί και οι μυθογράφοι, με σκοπό να καλύψουν ή να δικαιολογήσουν τη δράση του Απόλλωνα. Δεν τα κατάφεραν όμως… (Μήπως δεν ήθελαν κι όλας; Οι αντιφάσεις μέσα στις αφηγήσεις δεν μπορεί να είναι προϊόν απροσεξίας…)
Η πηγή του προβλήματος ήταν οι ξένες λατρείες που εισήγαγε ο ιδρυτής της πόλης, «ο Κάδμος, ο γιος του Αγήνορα, καθιέρωσε για τους θεούς μερικά από τη Φοινίκη και άλλα από την Αίγυπτο ή και από κάπου αλλού». Αυτές, μυθολογικά, συμβολίζονται από τον «εγγονό» του, το νέο θεό Διόνυσο. Φαίνεται πως εισήγαγε και τη λατρεία του Απόλλωνα –που ήταν θεός προστάτης της Φοινικικής Τύρου, της πατρίδας του- και μάλλον έβαλε και τις βάσεις του Μαντείου των Δελφών, που παριστάνεται μυθολογικά από την Αιγύπτια Σφίγγα – Πυθία. Αυτό το τέρας, σε μια παραλλαγή, παρουσιάζεται σαν άνθρωπος, κόρη του Θηβαίου βασιλιά Λάιου και σαν ξένη επιδρομέας σε μια άλλη. Αν αλλάξουμε το «Λάιος» με το «Κάδμος», που ήταν Αιγύπτιος/Φοίνικας εισβολέας και βασιλιάς στη Θήβα, πλησιάζουμε στην αλήθεια.
Η Θήβα αποτελούσε τον ενδιάμεσο σταθμό της αποστολής των προσφορών στο Μαντείο που έρχονταν από την Φοινίκη, αν και δεν βρίσκονταν πάνω στη διαδρομή Ευβοϊκός - Δελφοί. Συνεπώς, εκείνη την περίοδο τουλάχιστον, οι Δελφοί δεν εξαρτιόνταν από τις Φωκικές πόλεις και το επίνειό τους, την πόλη Κρίσσα, όπου, λογικά, θα άραζαν οι Φοίνικες, αλλά από την Φοινικική αποικία που (προφανώς) τους ίδρυσε, -την Θήβα. Έτσι εξηγείται και η αιώνια εχθρότητα Δελφών – Φωκίδας.
Ο Διόνυσος μοιράζονταν τη λατρεία του με τον Απόλλωνα στους Δελφούς, σαν οι δυο καινούργιοι θεοί της αιματοβαμμένης (από αυτούς) Ελλάδας. Βασικές τελετές της Διονυσιακής λατρείας γίνονταν στον Παρνασσό, υπό την αιγίδα των Δελφών. Οι Μαινάδες (Θυιάδες) τελετουργούσαν στο βουνό, και απόρρητες τελετές γίνονταν στο ναό του Απόλλωνα, για να γιορταστεί η γέννηση του Διονύσου. («Διόνυσος λικνίτης») Στους Δελφούς υπήρχε και ο… τάφος του. Ο Όσιρις-Διόνυσος ήταν ο πατέρας του Ώρου-Απόλλωνα, έτσι, οι Ορφικοί έλεγαν πως ο Διόνυσος ήταν πατέρας του Φοίβου… Από την άλλη, ο Απόλλωνας ονομάζονταν «Διονυσοδότης».
Ο Διόνυσος «…μαζί του περιέφερε και στρατό/…/και τιμωρούσε τους άδικους και ασεβείς ανθρώπους». Και σε Διονυσιακή πομπή περιγράφονται Σάτυροι με πανοπλίες ιππεύοντας αρματωμένα γαϊδούρια, σε αναπαράσταση της εκστρατείας του στην Ασία. Ο πολεμικός χαρακτήρας του θεού, όσο σατιρικά και να αποδίδεται, είναι προφανής.
Στην Αθήνα, η λατρεία του θεού επιβλήθηκε (κατά την Μυθολογία) με χρησμό των Δελφών, την εποχή του Πήγασου του Ελευθερέα. Ιστορικά, η λατρεία του επισημοποιήθηκε στην Αθήνα και την Κόρινθο, μόλις στα χρόνια του Πεισίστρατου και του Περίανδρου. Προηγούμενα, μνημονεύεται στην Μυθολογία επίθεση του θεού και της ακολουθίας του στην Αθήνα, που αποκρούστηκε! [Ψευδοκαλλισθένης, Α, 27] Άλλος Μύθος λέει πως οδηγούσε τις Αθηναίες σε αυτοκτονία, για να εκδικηθεί τον φόνο πιστού του. Υπάρχει διήγηση για την εμφάνιση ενός προσωπείου που ήταν εμφανώς ξένης κατασκευής και απεικόνιζε κάποιο ξενικό πρόσωπο. Τελικά αποκαλύφθηκε πως αυτό απεικόνιζε τον Διόνυσο… Και στην Πάτρα καθιερώθηκε σαν «ξένος θεός», που μάλιστα ήρθε από την Τροία.
Άλλοι λέγανε πως ο Διόνυσος ήταν θεότρελος, από επέμβαση της Ήρας, που ζήλευε τον πατέρα του, τον Δία. Ο θεός, ξετρελαμένος, μετέδιδε την «μανία» παντού, για να εκδικηθεί τη μοίρα του, και ανακάλυψε το κρασί για να ενισχύσει το «έργο» του. Ποιος τα λέει αυτά; Κάποιος Πλάτωνας…
Υπαινιγμός της αγανάκτησης των Ελλήνων για τη νέα θρησκεία που επέβαλλε ο Διόνυσος, είναι ο Μύθος πως ο θεός γεννήθηκε ταυτόχρονα με την Ύβρη. Στην Αθήνα έφτιαχναν τις μάσκες (προσωπεία, μορμολύκεια) του θεού με βάση το πρόσωπο του μισητού Τύραννου Πεισίστρατου.
Ο Κάδμος είχε εγκατασταθεί για λίγο και στη Θράκη, (από όπου ξεκίνησε ο Ορφισμός) Εκεί μπορεί να «γέννησε» το Διόνυσο. Ο Θρακιώτης Ορφέας «μετέφερε την αρχαία γέννηση του Όσιρι στους νεότερους χρόνους και για να ευχαριστήσει τους Καδμείους» [Θηβαίους] «καθιέρωσε καινούργια τελετουργία όπου δίδασκε στους μυούμενους ότι ο Διόνυσος γεννήθηκε από την Σεμέλη και τον Δία.» «τα μυστήρια, τις τελετές, τα ξόανα, τους ύμνους τις ωδές και επωδές, [καθιέρωσε] ο Θράκας Ορφέας» (Κάδμος ή Ορφέας, ή και οι δυο μαζί; μην ζητάμε ορθογραφία από τη Μυθολογία) «Ίσως ο Μελάμπους διδάχτηκε τη λατρεία του Διονύσου από τον Κάδμο τον Τύριο, και όσους ήρθαν μαζί του από την Φοινίκη στη χώρα που τώρα λέμε Βοιωτία» γράφει και ο Ηρόδοτος… Ο Ορφέας είχε σχέσεις και με την Τροία όπου έμαθε τη Μαντική.
Ο μύθος πως ο Κάδμος σκότωσε το ιερό φίδι, γιο του Άρη, δυσαρεστώντας τους θεούς, αλλά μετά συμφιλιώθηκε μαζί τους, ερμηνεύεται έτσι: Ο Κάδμος εξόργισε τους θεούς της Ελλάδας γιατί έφερε νέες θεότητες, αλλά η προσπάθεια απέτυχε, και συμφιλιώθηκε μαζί τους. Όταν λέω «θεούς», εδώ, δεν εννοώ τους Ολύμπιους, όπως λέει ο Μύθος. Τελικά, ο Κάδμος παραιτήθηκε από το θρόνο της Θήβας και μετοίκισε στους «Εγχελαίους» της Ιλλυρίας. Οι Μύθοι δεν ξεκαθαρίζουν με πειστικό τρόπο το λόγο. Πιστεύω πως (αυτό-;) εξορίστηκε από τη Θήβα για όσα αναφέραμε.
Πολλοί Θηβαίοι, και οι ίδιοι οι διάδοχοί του Κάδμου, δεν ανέχτηκαν τις καινοτομίες. Αυτό οδήγησε σε συνεχείς ανατροπές βασιλέων, γιατί οι Απολλώνιοι είχαν γερές «Κάδμειες» βάσεις εκεί.
Πενθέας, Λάβδακος
Ο Διόνυσος, φτάνοντας στη Θήβα από τη Θράκη, έβαλε μανία στις γυναίκες, που αμολήθηκαν στα βουνά, ως Μαινάδες. «Αποσιωπώ τον Διόνυσο που Χουφτώνει» [Χοιροψάλλας: «ο τίλλων τα μόρια των γυναικών»] Δηλαδή εγκαινίασε την οργιαστική Θρακοφρυγική λατρεία. Λίγοι θα ανέχονταν, ακόμα και σήμερα, τέτοια συμπεριφορά. Αν μιλάμε λοιπόν για «πολιτιστικό σοκ», λόγω εισαγωγής νέων εθίμων, αυτός είναι ο ορισμός του. Αυτά τα όργια έγιναν δημοφιλή γιατί πρόσφεραν στις γυναίκες μια απατηλή αίσθηση ελευθερίας. Κάθε σοβαρός ηγέτης θα προσπαθούσε να διατηρήσει τα χρηστά ήθη, που διέστρεφε η νεοφερμένη πάτρια θρησκεία μας.
Ο βασιλιάς Πενθέας «υβριστής και ασεβής Διονύσου, δίκην έσχε εκ του θεού», προσπάθησε να απαγορέψει τις τελετές των Μαινάδων. Παρακολουθώντας τις κρυφά, σκοτώθηκε από την μητέρα του, που είχε τρελαθεί από το Διόνυσο, γιατί έλεγε πως η Σεμέλη δεν τον είχε κάνει με το Δία. Δηλαδή, στα απλά Ελληνικά, o Πενθέας σκοτώθηκε από τους φανατικούς οπαδούς της νέας θρησκείας. Επειδή τον έπιασαν σκαρφαλωμένο σε ένα δέντρο, η Πυθία διέταξε να λατρεύουν «το δένδρον εκείνο ίσα τω θεώ σέβειν» Η μητέρα του, Αγαύη, το έσκασε στον πατέρα της, στην Ιλλυρία.
Τον διαδέχτηκε ο Πολύδωρος, και μετά ο Λάβδακος. «Αυτός χάθηκε σαν εκείνον τον Πενθέα, γιατί είχε παρόμοια φρονήματα» Δηλαδή οι πιστοί της νέας θρησκείας τον καθάρισαν λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Αν σκοτώθηκαν δυο βασιλιάδες, φανταστείτε τη σφαγή που έγινε στους απλούς πολίτες.
Ας υπολογίσουμε πως όλοι οι μύθοι για την καθιέρωση της Διονυσιακής λατρείας λένε πως αυτό έγινε αιματηρά και «περίεργα». Ουσιαστικά η λατρεία του θεού επιβλήθηκε με βία.
Υπήρχε μια τελετή στην Βοιωτία. Ένας ιερέας καταδίωκε τις γυναίκες με όπλο στη γιορτή του θεού, τα Αγριώνια, υποκρινόμενος έναν εχθρό του Διονύσου, προφανώς για να τις τιμωρήσει συμβολικά για την σκανδαλώδη στάση τους στη Διονυσιακή λατρεία. Σπάνια υπήρχε και αιματηρή κατάληξη. Οι άντρες, ντυμένοι με πένθιμα και βρώμικα ρούχα, παρακολουθούσαν χωρίς να συμμετέχουν. Το έθιμο αντανακλούσε τα πραγματικά γεγονότα των αρχών της καθιέρωσης της «πάτριας θρησκείας» μας. Η «επίσημη» εξήγηση ήταν πως η ανθρωποθυσία γίνονταν σε ανάμνηση των τριών κορών του Μινύα, Λευκίππης, Αλκιθόης και Αρσίππης, που δεν ακολουθούσαν τη Διονυσιακή λατρεία, και ο θεός τις τρέλανε για τιμωρία. Δεν τις σκότωσε όμως! Η δικιά μας ερμηνεία αποδείχνει πως αυτές οι αφηγήσεις κατασκευάζονταν με αφέλεια, και με σκοπό να καλύψουν την αλήθεια, που άλλοι Μύθοι αποκάλυπταν.
Στην Αρκαδία, σε αντίστοιχη γιορτή του Διονύσου, οι γυναίκες μαστιγώνονταν
Υπάρχει και ο Μύθος του Αιγοβόλου Διονύσου. Στις Βοιωτικές Ποτνιές, σκότωσαν, λέει, έναν ιερέα του θεού, και για να τον εξευμενίσουν θυσίαζαν ένα αγόρι το χρόνο, μέχρι που ο Διόνυσος έριξε στο βωμό μια κατσίκα. Η επίσημη εκδοχή είναι πως ο ιερέας είχε σκοτωθεί πάνω στο μεθύσι του «ποιμνίου»… (άρα, η ευθύνη ανήκε στον… Διόνυσο!) Είναι ακόμη μια εξιστόρηση της αρχικής αντίδρασης των Ελλήνων στην «πάτρια θρησκεία» τους, διασκευασμένη με τον γνωστό μας πλέον ηλίθιο και αντιφατικό «Απολλώνιο πνεύμα», που ορισμένοι θαυμαστές του νομίζουν πως διακατέχει ακόμα τους Έλληνες…
Αιώνες μετά, αυτές οι λατρείες δεν είχαν γίνει αποδεκτές ακόμη, τουλάχιστον από τους σκεπτόμενους ανθρώπους, που τις θεωρούσαν «τερατώδεις»: «…καμιά πένθιμη και μαυροφορεμένη γιορτή, με γυναίκες να στηθοδέρνονται και να θρηνούν για χαμένους θεούς, όπως γίνεται στην Ελλάδα, με την αρπαγή της Περσεφόνης και τα Πάθη του Διονύσου, και τα παρόμοια» /…/ «ούτε και καταλήψεις ανθρώπων από θεϊκά πνεύματα, μανιασμένους χορούς, βακχικά όργια, μυστικές τελετές, ξενύχτια αντρών και γυναικών μέσα στα ιερά, ούτε τίποτα άλλο απ’ αυτά τα τερατώδη…» (Διονύσιος Αλικαρνασσεύς)
Ας επαναλάβουμε τα λόγια του Παπαρρηγόπουλου: «Οι νέοι θεοί /…/ήτο φυσικότατον να τύχωσιν ευμενούς παρά πολλών δεξιώσεως και να προκαλέσωσιν ολιγωρίαν τινά προς τας προτέρας δοξασίας ως λέγει Ησίοδος» /…/ «Ότι όμως, πολλοί έτεροι» [Έλληνες] «εμμένοντες πιστοί εις τα πάτρια απετροπιάσθησαν τας καινοτομίας, σαφώς εκδηλούται εν τοις περί Διονύσου και Ήρας Μύθοις./…/ Ουκ ολίγων συμφορών πρόξενος εγένετο οσαύτως ο νέος εκείνος θεός» [ο Διόνυσος] «εν Θήβαις…»
Ερμηνεία του Μύθου -Συμπέρασμα
Το Μαντείο των Δελφών, δηλαδή οι πιστοί του Απόλλωνα, είχαν κηρύξει πόλεμο και στους βασιλιάδες της Θήβας. Αφού ξεμπέρδεψαν με τους «ασεβείς» βασιλιάδες Πενθέα και Λάβδακο, αφού η Άρτεμη καθάρισε τον ανιψιό του Κάδμου Ακταίωνα ως ηδονοβλεψία, αφού σκοτώθηκε ο Αμφίων και ξεκληρίστηκαν οι διάδοχοί του, οι Απολλώνιοι τα έβαλαν με τους υπόλοιπους Λαβδακίδες, τη γνήσια βασιλική δυναστεία που επανήλθε μετά τον Αμφίωνα. Αυτοί φαίνεται πως είχαν στο μεταξύ απαρνηθεί τις ανατολικές λατρείες της Αιγύπτου και της Φοινίκης, που εισήγαγε ο Κάδμος, του Απόλλωνα και του Διόνυσου, δηλ του Ώρου και του Όσιρι, και είχαν ταυτιστεί με την πραγματικά αρχαία Ελληνική θρησκεία. (την Αιγαιϊκή, που τη λένε «προελληνική») Μάλιστα, λέει, δεν υπάκουαν σε όλους τους χρησμούς των Δελφών!
Η δημόσια λατρεία του Απόλλωνα είχε καταργηθεί. Ο «χορός» στον «Οιδίποδα τύραννο» του Σοφοκλή, λέει πως επί βασιλείας του Λάιου: «…έσβησαν οι χρησμοί που δόθηκαν παλιά στο Λάιο, δεν γίνονται πια πιστευτοί. Δεν αποδίδονται πια τιμές στον Απόλλωνα φανερά. Κατέρρευσαν τα θεία…» (στ. 906 κ. έ.)
Αρχικά οι Δελφοί απαγόρεψαν στο βασιλιά Λάιο να τεκνοποιήσει. (δηλαδή ήθελαν να σταματήσει η δυναστεία του) Λένε πως η αρχή του κακού ήταν η οργή του Απόλλωνα προς τον Λάιο, γιατί δεν υπάκουσε στο χρησμό. Μετά είπαν πως η Ήρα ή άλλος Ολύμπιος, έστειλε το τέρας Σφίγγα για να τον τιμωρήσει, είτε για την ανυπακοή του, είτε γιατί ήθελε να αποπλανήσει τον Χρύσιππο, ένα ωραίο αγοράκι που αυτοκτόνησε. Μα, εδώ ο Δίας είχε απαγάγει τον Γανυμήδη για να τον πηδάει! Πάλι δήθεν καταραμένοι και αμαρτωλοί Ήρωες. Και όμως, ο Λάιος δέχονταν νεκρική λατρεία στη Θήβα.
Το παιδί του, ο Οιδίποδας δέχτηκε χρησμό από τους Δελφούς πως θα παντρευτεί τη μάνα του και θα σκοτώσει τον πατέρα του, και έκανε τα πάντα για να το αποφύγει. Αυτό ήταν η μόνη… αμαρτία του! Ο θεός (!) τον άφησε να διαπράξει το ανοσιούργημα άθελά του, και μετά ξέσπασε με… οργή πάνω στη πόλη, φέρνοντας επιδημία και ακαρπία. Στην ουσία, άφησε να περάσουν δεκαετίες, περιμένοντας να έρθει μια ευκαιρία, κάποια κρίση στην πόλη, ώστε να γίνει πιστευτός. Γιατί η οργή του δεν ξέσπασε αμέσως μετά τον μιαρό φόνο και τον γάμο;
Όσο για την πραγματική ταυτότητα του Οιδίποδα, τρέχα γύρευε. Η εγκατάλειψη των νεογέννητων ήταν νόμιμη στην Ελλάδα, την πατρίδα του πολιτισμού, και θα έπρεπε να υπάρχουν δεκάδες, ίσως και χιλιάδες «γνήσιοι γιοι του Λάιου»… Υπάρχει Μύθος που παρουσιάζει πολλούς «γνήσιους γιους» του Λάιου να παρουσιάζονται στη Σφίγγα, που, εδώ, εμφανίζεται ως κόρη του βασιλιά της Θήβας, που τους ρωτούσε αν γνωρίζουν ένα βασιλικό μυστικό, κάποιον κρυφό χρησμό, για να επιλέξει τον γνήσιο. Τώρα πως το ...μωρό γνώρισε τον χρησμό ... άστο.
Οι Δελφοί είπαν πως πρέπει να τιμωρηθεί ο φονιάς του Λάιου, και τον χρησμό συμπλήρωσε ο Μάντης Τειρεσίας, ο πατέρας της Μαντώς, από την οποία ξεκίνησε το ξεκλήρισμα των Αμφιονιδών, αποκαλύπτοντας πως ο Οιδίποδας ήταν ο φονιάς και ο γιος. Το αμάρτημα όμως ήταν ευθύνη του ίδιου του θεού και όχι του Ήρωα, γιατί αυτός δεν ήξερε πως οι γονείς του ήταν στη Θήβα. Ο Απόλλων –το Μαντείο- ήθελε να αμαρτήσει ο Οιδίπους, και όχι να προληφθεί η πράξη του: «Απόλλων ταδ’ ην, Απόλλων φίλοι, ο κακά κακά τελών εμά τάδ’ εμά πάθεα» («…ο Απόλλων ήταν, ο Απόλλων, φίλοι, που με κακία έστειλε τα κακά, τα παθήματά μου…») λέει ο Οιδίποδας.
Αυτή είναι η ερμηνεία του Μύθου αν παραδεχτούμε την θεότητα του Απόλλωνα. Ένα σατανικό σχέδιο του Φοίβου, που, προειδοποιώντας τάχα, οδηγούσε τα γεγονότα όπου ήθελε. Αν ο Οιδίπους δεν είχε «ειδοποιηθεί», δεν θα πήγαινε στη Θήβα, και δεν θα γίνονταν πατροκτόνος και αιμομίκτης. Αυτό ήταν το πνεύμα του Φοίβου, που οι πρόγονοι τον αποκαλούσαν «Λοξία».
Ερμηνεύοντας το Μύθο πιο λογικά, έχουμε μια τυπική σκανδαλοθηρική καταγγελία, σαν αυτές που και σήμερα ανατρέπουν κυβερνήσεις σε κάθε κράτος. Οι Δελφοί «ανακάλυψαν» ένα «τρομερό» σκάνδαλο στον βασιλικό οίκο της Θήβας και το κατάγγειλαν, εκμεταλλευόμενοι τον πανικό μιας επιδημίας... (θα μας κάψει ο θεός, αυτά παθαίνουμε για τις αμαρτίες μας και άλλα τέτοια «μεσαιωνικά») Στόχος τους ήταν η ανατροπή της βασιλικής δυναστείας, που δεν τα πήγαινε καλά με τη νέα θρησκεία, από τότε που αυτο-εξορίστηκε ο Κάδμος… «Δεν είμαι δικός σου δούλος, αλλά του Απόλλωνα», λέει ο Μάντης Τειρεσίας στον βασιλιά του, τον Οιδίποδα.
Κατά τα άλλα, εμείς (και οι ψυχολόγοι) απασχολούμεθα με τα υπαρξιακά προβλήματα του Οιδίποδα. Το μόνο που κατανοήσαμε από τη διαμάχη Δελφών – Θήβας, όπως μας εξήγησε και ο Μέγας Φρόιντ, είναι πως όλοι και ολες θέλουμε να πηδήξουμε τη μάνα μας ή τον πατέρα μας!!
Βιβλιογραφία
Αρχαίοι συγγραφεις
Εισαγωγή
Το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, όπως το όρισε ο Φρόιντ, καθορίζει την ασυνείδητη ερωτική επιθυμία του ατόμου για τον γονέα του αντίθετου φύλου, και την τάση για εξόντωση του γονέα του ίδιου φύλου. Ο Φρόιντ εμπνεύστηκε το όνομα από τον Μύθο του Οιδίποδα, ο οποίος πράγματι, παντρεύτηκε την μητέρα του σκοτώνοντας τον πατέρα του. Θα δούμε όμως πως οι σχετικές πράξεις και οι επιθυμίες του Οιδίποδα, δεν ήταν ασυνείδητες, και δεν στρέφονταν κατά των γονιών του, ούτε συνειδητά, ούτε ασυνείδητα.
Θα διαπιστώσουμε πως η αιμομιξία και η πατροκτονία που διέπραξε ο ήρωας ήταν έμμεσο αποτέλεσμα εθίμων και συνηθειών της εποχής από τη μία, και της παραπλάνησής του από την Πυθία από την άλλη. Θα μπορούσαμε δε να πούμε πως καμιά ατράνταχτη απόδειξη δεν εμφανίζεται, έστω και μυθολογικά, πως ο Οιδίποδας ήταν πράγματι γιος των εμφανιζόμενων ως γονέων του, αν και αυτό δε παίζει, τελικά, ρόλο.
Θα αποδείξουμε πως η ονοματοδοσία του ψυχολογικού αυτού συμπλέγματος είναι εντελώς λανθασμένη, και ίσως και υποβολιμιαία. Εξηγώντας, σαν τον Φρόιντ, τις περιπέτειες του Οιδίποδα με ένα ψυχολογικό σύμπλεγμα, παραμερίζουμε την πανάρχαιη ιστορία της Θήβας όπως μας την αναφέρει η Μυθολογία, και τις μεγάλες θρησκευτικές συγκρούσεις που οδήγησαν στην εξόντωση επτά γενεών βασιλέων της πόλης. Το να αποδοθούν αυτά σε ...ψυχιατρικό πρόβλημα, είναι τουλάχιστον αστείο, όπως αστεία άλλωστε, είναι κάθε προσέγγιση της Ελλάδας από Δυτικούς δήθεν γνώστες του πολιτισμού μας.
Σύντομη εξιστόρηση του Μύθου.
Ο Βασιλιάς της Θήβας Λάιος, που συνέχισε τη δυναστεία του Λάβδακου, πήρε χρησμό από τους Δελφούς, πως αν κάνει γιο, αυτός θα τον σκοτώσει. Όταν γεννήθηκε ένα αγόρι, το εγκατέλειψαν στο βουνό. Το βρήκαν κάτι βοσκοί, και το έσωσαν.
Το παιδί ονομάστηκε Οιδίπους. Ανατράφηκε από το βασιλιά της Κορίνθου ως διάδοχος του, γιατί δεν είχε παιδιά. Στον Οιδίποδα είπε πως είναι γιος του. Όταν μεγάλωσε, άκουσε υπαινιγμούς για την καταγωγή του, και απευθύνθηκε στους Δελφούς για να μάθει την αλήθεια. Το Μαντείο του είπε απλά, πως θα σκοτώσει τον πατέρα του και θα παντρευτεί τη μάνα του.
Ο Οιδίπους κατευθύνθηκε προς τη Θήβα, με σκοπό να μην επιστρέψει ποτέ στην Κόρινθο όπου πίστευε πως ήταν οι γονείς του, ώστε να αποφύγει το έγκλημα. Στο δρόμο συνάντησε τον πατέρα του, Λάιο, και αφού τσακώθηκαν, τον σκότωσε, χωρίς φυσικά να γνωρίζει ποιος ήταν.
Μετά απάντησε στο αίνιγμα της Σφίγγας, ενός τέρατος που λυμαίνονταν τη Θήβα, και τη σκότωσε. Σαν ανταμοιβή, τον πάντρεψαν με την χήρα του Λάιου, την βασίλισσα, ώστε να γίνει νόμμος βασιλιάς της Θήβας. Ο γάμος αυτός ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για να ανέλθει στον θρόνο. Με αυτόν τον τρόπο σκότωσε τον πατέρα του και παντρεύτηκε τη μάνα του...
Αργότερα έπεσαν συμφορές στη πόλη (επιδημία και ακαρπία) και το Μαντείο είπε πως ο φονιάς του Λάιου πρέπει να διωχτεί. Ο Οιδίποδας έμαθε όλη την αλήθεια από το μάντη Τειρεσία. Εμφανίστηκαν και οι βοσκοί που τον είχαν μαζέψει, του έδειξαν τα μωρουδιακά του κλπ.
Ο Ήρωας πείστηκε, έβγαλε τα μάτια του, καταράστηκε τους δυο γιούς-αδελφούς του, τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη, και έφυγε από την Θήβα. Αργότερα αυτοκτόνησε σε ένα γκρεμό. Η μάνα-γυναίκα του Ιοκάστη κρεμάστηκε. Οι παραλλαγές του Μύθου είναι άπειρες. Πολλές από αυτές θα χρησιμοποιηθούν για την ερμηνεία του.
Τι πραγματικά έτρεξε; Για να ερμηνεύσουμε τον μύθο, οφείλουμε να εξατάσουμε όλους τους μύθους που σχετίζονται με τις βασιλικές δυναστείες της Θήβας. Αν τον δούμε από αυτήν την σκοπιά, τα πράγματα θα γίνουν αρκετά καθαρά
Θήβα. «Ο Άγνωστος πόλεμος»
Η Θήβα ήταν η πατρίδα του Διονύσου και του Ηρακλή, και η σημαντικότερη πόλη στην περιφέρεια των Δελφών, αν και δεν ανήκε στην Φωκίδα.
Η πόλη έγινε το πρώτο κέντρο της λατρείας του Δωδεκάθεου στην Κυρίως Ελλάδα, όταν εποικίστηκε από Φοίνικες με αρχηγό τον Κάδμο, που ήταν Αιγυπτιακής καταγωγής. Γι’ αυτό και ονομάστηκε έτσι, από το κέντρο της λατρείας του Δωδωναίου και του Άμμωνα Δία, τις Αιγυπτιακές Θήβες. Όσοι Θηβαίοι αντιστάθηκαν στη νέα θρησκεία, εξοντώθηκαν, και μετά συκοφαντήθηκαν από τους Μύθους και τις Τραγωδίες. Και όμως, δεν έπαψαν να θεωρούνται ιεροί και άξιοι νεκρικής λατρείας. Καταλάβατε γιατί.
Όποια παραλλαγή των Μύθων της Θήβας και να υιοθετήσουμε, βρίσκουμε την εξόντωση επτά βασιλικών γενιών για θρησκευτικούς λόγους, με άμεση συμμετοχή των Δελφών:
Πενθέας – Λάβδακος - Αμφίων – τα παιδιά του – Λάϊος – Οιδίπους – τα παιδιά του...
Ας προσθέσουμε και το Λύκο, που σκοτώθηκε για αμφισβητούμενους λόγους, που εμπλέκουν, και πάλι, Ολύμπιους θεούς. Δεν είναι σύμπτωσεις, ούτε Μυθολογικά τερατολογήματα, αλλά αντανάκλαση μακρόχρονης πολιτικής και θρησκευτικής κρίσης.
Μόνο οι… αναλυτές των Μύθων, οι… ψυχολόγοι και οι… θαυμαστές της αρχαίας Τραγωδίας δεν εντυπωσιάζονται… Πιο πολύ τους απασχολεί ο γάμος με τη μαμά του που έκανε ο Οιδίπους και η «γυναικεία επανάσταση» της Αντιγόνης. Έτσι τα παρουσίασαν οι τραγωδοί και οι μυθογράφοι, με σκοπό να καλύψουν ή να δικαιολογήσουν τη δράση του Απόλλωνα. Δεν τα κατάφεραν όμως… (Μήπως δεν ήθελαν κι όλας; Οι αντιφάσεις μέσα στις αφηγήσεις δεν μπορεί να είναι προϊόν απροσεξίας…)
Η πηγή του προβλήματος ήταν οι ξένες λατρείες που εισήγαγε ο ιδρυτής της πόλης, «ο Κάδμος, ο γιος του Αγήνορα, καθιέρωσε για τους θεούς μερικά από τη Φοινίκη και άλλα από την Αίγυπτο ή και από κάπου αλλού». Αυτές, μυθολογικά, συμβολίζονται από τον «εγγονό» του, το νέο θεό Διόνυσο. Φαίνεται πως εισήγαγε και τη λατρεία του Απόλλωνα –που ήταν θεός προστάτης της Φοινικικής Τύρου, της πατρίδας του- και μάλλον έβαλε και τις βάσεις του Μαντείου των Δελφών, που παριστάνεται μυθολογικά από την Αιγύπτια Σφίγγα – Πυθία. Αυτό το τέρας, σε μια παραλλαγή, παρουσιάζεται σαν άνθρωπος, κόρη του Θηβαίου βασιλιά Λάιου και σαν ξένη επιδρομέας σε μια άλλη. Αν αλλάξουμε το «Λάιος» με το «Κάδμος», που ήταν Αιγύπτιος/Φοίνικας εισβολέας και βασιλιάς στη Θήβα, πλησιάζουμε στην αλήθεια.
Η Θήβα αποτελούσε τον ενδιάμεσο σταθμό της αποστολής των προσφορών στο Μαντείο που έρχονταν από την Φοινίκη, αν και δεν βρίσκονταν πάνω στη διαδρομή Ευβοϊκός - Δελφοί. Συνεπώς, εκείνη την περίοδο τουλάχιστον, οι Δελφοί δεν εξαρτιόνταν από τις Φωκικές πόλεις και το επίνειό τους, την πόλη Κρίσσα, όπου, λογικά, θα άραζαν οι Φοίνικες, αλλά από την Φοινικική αποικία που (προφανώς) τους ίδρυσε, -την Θήβα. Έτσι εξηγείται και η αιώνια εχθρότητα Δελφών – Φωκίδας.
Ο Διόνυσος μοιράζονταν τη λατρεία του με τον Απόλλωνα στους Δελφούς, σαν οι δυο καινούργιοι θεοί της αιματοβαμμένης (από αυτούς) Ελλάδας. Βασικές τελετές της Διονυσιακής λατρείας γίνονταν στον Παρνασσό, υπό την αιγίδα των Δελφών. Οι Μαινάδες (Θυιάδες) τελετουργούσαν στο βουνό, και απόρρητες τελετές γίνονταν στο ναό του Απόλλωνα, για να γιορταστεί η γέννηση του Διονύσου. («Διόνυσος λικνίτης») Στους Δελφούς υπήρχε και ο… τάφος του. Ο Όσιρις-Διόνυσος ήταν ο πατέρας του Ώρου-Απόλλωνα, έτσι, οι Ορφικοί έλεγαν πως ο Διόνυσος ήταν πατέρας του Φοίβου… Από την άλλη, ο Απόλλωνας ονομάζονταν «Διονυσοδότης».
 |
| Η ακολουθία του Διονύσου |
Ο Διόνυσος «…μαζί του περιέφερε και στρατό/…/και τιμωρούσε τους άδικους και ασεβείς ανθρώπους». Και σε Διονυσιακή πομπή περιγράφονται Σάτυροι με πανοπλίες ιππεύοντας αρματωμένα γαϊδούρια, σε αναπαράσταση της εκστρατείας του στην Ασία. Ο πολεμικός χαρακτήρας του θεού, όσο σατιρικά και να αποδίδεται, είναι προφανής.
 |
| Προσωπεία του Διονύσου |
Στην Αθήνα, η λατρεία του θεού επιβλήθηκε (κατά την Μυθολογία) με χρησμό των Δελφών, την εποχή του Πήγασου του Ελευθερέα. Ιστορικά, η λατρεία του επισημοποιήθηκε στην Αθήνα και την Κόρινθο, μόλις στα χρόνια του Πεισίστρατου και του Περίανδρου. Προηγούμενα, μνημονεύεται στην Μυθολογία επίθεση του θεού και της ακολουθίας του στην Αθήνα, που αποκρούστηκε! [Ψευδοκαλλισθένης, Α, 27] Άλλος Μύθος λέει πως οδηγούσε τις Αθηναίες σε αυτοκτονία, για να εκδικηθεί τον φόνο πιστού του. Υπάρχει διήγηση για την εμφάνιση ενός προσωπείου που ήταν εμφανώς ξένης κατασκευής και απεικόνιζε κάποιο ξενικό πρόσωπο. Τελικά αποκαλύφθηκε πως αυτό απεικόνιζε τον Διόνυσο… Και στην Πάτρα καθιερώθηκε σαν «ξένος θεός», που μάλιστα ήρθε από την Τροία.
Άλλοι λέγανε πως ο Διόνυσος ήταν θεότρελος, από επέμβαση της Ήρας, που ζήλευε τον πατέρα του, τον Δία. Ο θεός, ξετρελαμένος, μετέδιδε την «μανία» παντού, για να εκδικηθεί τη μοίρα του, και ανακάλυψε το κρασί για να ενισχύσει το «έργο» του. Ποιος τα λέει αυτά; Κάποιος Πλάτωνας…
Υπαινιγμός της αγανάκτησης των Ελλήνων για τη νέα θρησκεία που επέβαλλε ο Διόνυσος, είναι ο Μύθος πως ο θεός γεννήθηκε ταυτόχρονα με την Ύβρη. Στην Αθήνα έφτιαχναν τις μάσκες (προσωπεία, μορμολύκεια) του θεού με βάση το πρόσωπο του μισητού Τύραννου Πεισίστρατου.
 |
| Ο Οσιρις. Τεμαχίστηκε όπως ο "Διόνυσος Ζαγραίος" |
Ο Κάδμος είχε εγκατασταθεί για λίγο και στη Θράκη, (από όπου ξεκίνησε ο Ορφισμός) Εκεί μπορεί να «γέννησε» το Διόνυσο. Ο Θρακιώτης Ορφέας «μετέφερε την αρχαία γέννηση του Όσιρι στους νεότερους χρόνους και για να ευχαριστήσει τους Καδμείους» [Θηβαίους] «καθιέρωσε καινούργια τελετουργία όπου δίδασκε στους μυούμενους ότι ο Διόνυσος γεννήθηκε από την Σεμέλη και τον Δία.» «τα μυστήρια, τις τελετές, τα ξόανα, τους ύμνους τις ωδές και επωδές, [καθιέρωσε] ο Θράκας Ορφέας» (Κάδμος ή Ορφέας, ή και οι δυο μαζί; μην ζητάμε ορθογραφία από τη Μυθολογία) «Ίσως ο Μελάμπους διδάχτηκε τη λατρεία του Διονύσου από τον Κάδμο τον Τύριο, και όσους ήρθαν μαζί του από την Φοινίκη στη χώρα που τώρα λέμε Βοιωτία» γράφει και ο Ηρόδοτος… Ο Ορφέας είχε σχέσεις και με την Τροία όπου έμαθε τη Μαντική.
Ο μύθος πως ο Κάδμος σκότωσε το ιερό φίδι, γιο του Άρη, δυσαρεστώντας τους θεούς, αλλά μετά συμφιλιώθηκε μαζί τους, ερμηνεύεται έτσι: Ο Κάδμος εξόργισε τους θεούς της Ελλάδας γιατί έφερε νέες θεότητες, αλλά η προσπάθεια απέτυχε, και συμφιλιώθηκε μαζί τους. Όταν λέω «θεούς», εδώ, δεν εννοώ τους Ολύμπιους, όπως λέει ο Μύθος. Τελικά, ο Κάδμος παραιτήθηκε από το θρόνο της Θήβας και μετοίκισε στους «Εγχελαίους» της Ιλλυρίας. Οι Μύθοι δεν ξεκαθαρίζουν με πειστικό τρόπο το λόγο. Πιστεύω πως (αυτό-;) εξορίστηκε από τη Θήβα για όσα αναφέραμε.
Πολλοί Θηβαίοι, και οι ίδιοι οι διάδοχοί του Κάδμου, δεν ανέχτηκαν τις καινοτομίες. Αυτό οδήγησε σε συνεχείς ανατροπές βασιλέων, γιατί οι Απολλώνιοι είχαν γερές «Κάδμειες» βάσεις εκεί.
 |
| Ο Διόνυσος |
Πενθέας, Λάβδακος
Ο Διόνυσος, φτάνοντας στη Θήβα από τη Θράκη, έβαλε μανία στις γυναίκες, που αμολήθηκαν στα βουνά, ως Μαινάδες. «Αποσιωπώ τον Διόνυσο που Χουφτώνει» [Χοιροψάλλας: «ο τίλλων τα μόρια των γυναικών»] Δηλαδή εγκαινίασε την οργιαστική Θρακοφρυγική λατρεία. Λίγοι θα ανέχονταν, ακόμα και σήμερα, τέτοια συμπεριφορά. Αν μιλάμε λοιπόν για «πολιτιστικό σοκ», λόγω εισαγωγής νέων εθίμων, αυτός είναι ο ορισμός του. Αυτά τα όργια έγιναν δημοφιλή γιατί πρόσφεραν στις γυναίκες μια απατηλή αίσθηση ελευθερίας. Κάθε σοβαρός ηγέτης θα προσπαθούσε να διατηρήσει τα χρηστά ήθη, που διέστρεφε η νεοφερμένη πάτρια θρησκεία μας.
Ο βασιλιάς Πενθέας «υβριστής και ασεβής Διονύσου, δίκην έσχε εκ του θεού», προσπάθησε να απαγορέψει τις τελετές των Μαινάδων. Παρακολουθώντας τις κρυφά, σκοτώθηκε από την μητέρα του, που είχε τρελαθεί από το Διόνυσο, γιατί έλεγε πως η Σεμέλη δεν τον είχε κάνει με το Δία. Δηλαδή, στα απλά Ελληνικά, o Πενθέας σκοτώθηκε από τους φανατικούς οπαδούς της νέας θρησκείας. Επειδή τον έπιασαν σκαρφαλωμένο σε ένα δέντρο, η Πυθία διέταξε να λατρεύουν «το δένδρον εκείνο ίσα τω θεώ σέβειν» Η μητέρα του, Αγαύη, το έσκασε στον πατέρα της, στην Ιλλυρία.
Τον διαδέχτηκε ο Πολύδωρος, και μετά ο Λάβδακος. «Αυτός χάθηκε σαν εκείνον τον Πενθέα, γιατί είχε παρόμοια φρονήματα» Δηλαδή οι πιστοί της νέας θρησκείας τον καθάρισαν λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Αν σκοτώθηκαν δυο βασιλιάδες, φανταστείτε τη σφαγή που έγινε στους απλούς πολίτες.
Ας υπολογίσουμε πως όλοι οι μύθοι για την καθιέρωση της Διονυσιακής λατρείας λένε πως αυτό έγινε αιματηρά και «περίεργα». Ουσιαστικά η λατρεία του θεού επιβλήθηκε με βία.
Υπήρχε μια τελετή στην Βοιωτία. Ένας ιερέας καταδίωκε τις γυναίκες με όπλο στη γιορτή του θεού, τα Αγριώνια, υποκρινόμενος έναν εχθρό του Διονύσου, προφανώς για να τις τιμωρήσει συμβολικά για την σκανδαλώδη στάση τους στη Διονυσιακή λατρεία. Σπάνια υπήρχε και αιματηρή κατάληξη. Οι άντρες, ντυμένοι με πένθιμα και βρώμικα ρούχα, παρακολουθούσαν χωρίς να συμμετέχουν. Το έθιμο αντανακλούσε τα πραγματικά γεγονότα των αρχών της καθιέρωσης της «πάτριας θρησκείας» μας. Η «επίσημη» εξήγηση ήταν πως η ανθρωποθυσία γίνονταν σε ανάμνηση των τριών κορών του Μινύα, Λευκίππης, Αλκιθόης και Αρσίππης, που δεν ακολουθούσαν τη Διονυσιακή λατρεία, και ο θεός τις τρέλανε για τιμωρία. Δεν τις σκότωσε όμως! Η δικιά μας ερμηνεία αποδείχνει πως αυτές οι αφηγήσεις κατασκευάζονταν με αφέλεια, και με σκοπό να καλύψουν την αλήθεια, που άλλοι Μύθοι αποκάλυπταν.
Στην Αρκαδία, σε αντίστοιχη γιορτή του Διονύσου, οι γυναίκες μαστιγώνονταν
Υπάρχει και ο Μύθος του Αιγοβόλου Διονύσου. Στις Βοιωτικές Ποτνιές, σκότωσαν, λέει, έναν ιερέα του θεού, και για να τον εξευμενίσουν θυσίαζαν ένα αγόρι το χρόνο, μέχρι που ο Διόνυσος έριξε στο βωμό μια κατσίκα. Η επίσημη εκδοχή είναι πως ο ιερέας είχε σκοτωθεί πάνω στο μεθύσι του «ποιμνίου»… (άρα, η ευθύνη ανήκε στον… Διόνυσο!) Είναι ακόμη μια εξιστόρηση της αρχικής αντίδρασης των Ελλήνων στην «πάτρια θρησκεία» τους, διασκευασμένη με τον γνωστό μας πλέον ηλίθιο και αντιφατικό «Απολλώνιο πνεύμα», που ορισμένοι θαυμαστές του νομίζουν πως διακατέχει ακόμα τους Έλληνες…
Αιώνες μετά, αυτές οι λατρείες δεν είχαν γίνει αποδεκτές ακόμη, τουλάχιστον από τους σκεπτόμενους ανθρώπους, που τις θεωρούσαν «τερατώδεις»: «…καμιά πένθιμη και μαυροφορεμένη γιορτή, με γυναίκες να στηθοδέρνονται και να θρηνούν για χαμένους θεούς, όπως γίνεται στην Ελλάδα, με την αρπαγή της Περσεφόνης και τα Πάθη του Διονύσου, και τα παρόμοια» /…/ «ούτε και καταλήψεις ανθρώπων από θεϊκά πνεύματα, μανιασμένους χορούς, βακχικά όργια, μυστικές τελετές, ξενύχτια αντρών και γυναικών μέσα στα ιερά, ούτε τίποτα άλλο απ’ αυτά τα τερατώδη…» (Διονύσιος Αλικαρνασσεύς)
Ας επαναλάβουμε τα λόγια του Παπαρρηγόπουλου: «Οι νέοι θεοί /…/ήτο φυσικότατον να τύχωσιν ευμενούς παρά πολλών δεξιώσεως και να προκαλέσωσιν ολιγωρίαν τινά προς τας προτέρας δοξασίας ως λέγει Ησίοδος» /…/ «Ότι όμως, πολλοί έτεροι» [Έλληνες] «εμμένοντες πιστοί εις τα πάτρια απετροπιάσθησαν τας καινοτομίας, σαφώς εκδηλούται εν τοις περί Διονύσου και Ήρας Μύθοις./…/ Ουκ ολίγων συμφορών πρόξενος εγένετο οσαύτως ο νέος εκείνος θεός» [ο Διόνυσος] «εν Θήβαις…»
 |
| Ο Διόνυσος |
Ερμηνεία του Μύθου -Συμπέρασμα
Το Μαντείο των Δελφών, δηλαδή οι πιστοί του Απόλλωνα, είχαν κηρύξει πόλεμο και στους βασιλιάδες της Θήβας. Αφού ξεμπέρδεψαν με τους «ασεβείς» βασιλιάδες Πενθέα και Λάβδακο, αφού η Άρτεμη καθάρισε τον ανιψιό του Κάδμου Ακταίωνα ως ηδονοβλεψία, αφού σκοτώθηκε ο Αμφίων και ξεκληρίστηκαν οι διάδοχοί του, οι Απολλώνιοι τα έβαλαν με τους υπόλοιπους Λαβδακίδες, τη γνήσια βασιλική δυναστεία που επανήλθε μετά τον Αμφίωνα. Αυτοί φαίνεται πως είχαν στο μεταξύ απαρνηθεί τις ανατολικές λατρείες της Αιγύπτου και της Φοινίκης, που εισήγαγε ο Κάδμος, του Απόλλωνα και του Διόνυσου, δηλ του Ώρου και του Όσιρι, και είχαν ταυτιστεί με την πραγματικά αρχαία Ελληνική θρησκεία. (την Αιγαιϊκή, που τη λένε «προελληνική») Μάλιστα, λέει, δεν υπάκουαν σε όλους τους χρησμούς των Δελφών!
Η δημόσια λατρεία του Απόλλωνα είχε καταργηθεί. Ο «χορός» στον «Οιδίποδα τύραννο» του Σοφοκλή, λέει πως επί βασιλείας του Λάιου: «…έσβησαν οι χρησμοί που δόθηκαν παλιά στο Λάιο, δεν γίνονται πια πιστευτοί. Δεν αποδίδονται πια τιμές στον Απόλλωνα φανερά. Κατέρρευσαν τα θεία…» (στ. 906 κ. έ.)
Αρχικά οι Δελφοί απαγόρεψαν στο βασιλιά Λάιο να τεκνοποιήσει. (δηλαδή ήθελαν να σταματήσει η δυναστεία του) Λένε πως η αρχή του κακού ήταν η οργή του Απόλλωνα προς τον Λάιο, γιατί δεν υπάκουσε στο χρησμό. Μετά είπαν πως η Ήρα ή άλλος Ολύμπιος, έστειλε το τέρας Σφίγγα για να τον τιμωρήσει, είτε για την ανυπακοή του, είτε γιατί ήθελε να αποπλανήσει τον Χρύσιππο, ένα ωραίο αγοράκι που αυτοκτόνησε. Μα, εδώ ο Δίας είχε απαγάγει τον Γανυμήδη για να τον πηδάει! Πάλι δήθεν καταραμένοι και αμαρτωλοί Ήρωες. Και όμως, ο Λάιος δέχονταν νεκρική λατρεία στη Θήβα.
Το παιδί του, ο Οιδίποδας δέχτηκε χρησμό από τους Δελφούς πως θα παντρευτεί τη μάνα του και θα σκοτώσει τον πατέρα του, και έκανε τα πάντα για να το αποφύγει. Αυτό ήταν η μόνη… αμαρτία του! Ο θεός (!) τον άφησε να διαπράξει το ανοσιούργημα άθελά του, και μετά ξέσπασε με… οργή πάνω στη πόλη, φέρνοντας επιδημία και ακαρπία. Στην ουσία, άφησε να περάσουν δεκαετίες, περιμένοντας να έρθει μια ευκαιρία, κάποια κρίση στην πόλη, ώστε να γίνει πιστευτός. Γιατί η οργή του δεν ξέσπασε αμέσως μετά τον μιαρό φόνο και τον γάμο;
Όσο για την πραγματική ταυτότητα του Οιδίποδα, τρέχα γύρευε. Η εγκατάλειψη των νεογέννητων ήταν νόμιμη στην Ελλάδα, την πατρίδα του πολιτισμού, και θα έπρεπε να υπάρχουν δεκάδες, ίσως και χιλιάδες «γνήσιοι γιοι του Λάιου»… Υπάρχει Μύθος που παρουσιάζει πολλούς «γνήσιους γιους» του Λάιου να παρουσιάζονται στη Σφίγγα, που, εδώ, εμφανίζεται ως κόρη του βασιλιά της Θήβας, που τους ρωτούσε αν γνωρίζουν ένα βασιλικό μυστικό, κάποιον κρυφό χρησμό, για να επιλέξει τον γνήσιο. Τώρα πως το ...μωρό γνώρισε τον χρησμό ... άστο.
Οι Δελφοί είπαν πως πρέπει να τιμωρηθεί ο φονιάς του Λάιου, και τον χρησμό συμπλήρωσε ο Μάντης Τειρεσίας, ο πατέρας της Μαντώς, από την οποία ξεκίνησε το ξεκλήρισμα των Αμφιονιδών, αποκαλύπτοντας πως ο Οιδίποδας ήταν ο φονιάς και ο γιος. Το αμάρτημα όμως ήταν ευθύνη του ίδιου του θεού και όχι του Ήρωα, γιατί αυτός δεν ήξερε πως οι γονείς του ήταν στη Θήβα. Ο Απόλλων –το Μαντείο- ήθελε να αμαρτήσει ο Οιδίπους, και όχι να προληφθεί η πράξη του: «Απόλλων ταδ’ ην, Απόλλων φίλοι, ο κακά κακά τελών εμά τάδ’ εμά πάθεα» («…ο Απόλλων ήταν, ο Απόλλων, φίλοι, που με κακία έστειλε τα κακά, τα παθήματά μου…») λέει ο Οιδίποδας.
Αυτή είναι η ερμηνεία του Μύθου αν παραδεχτούμε την θεότητα του Απόλλωνα. Ένα σατανικό σχέδιο του Φοίβου, που, προειδοποιώντας τάχα, οδηγούσε τα γεγονότα όπου ήθελε. Αν ο Οιδίπους δεν είχε «ειδοποιηθεί», δεν θα πήγαινε στη Θήβα, και δεν θα γίνονταν πατροκτόνος και αιμομίκτης. Αυτό ήταν το πνεύμα του Φοίβου, που οι πρόγονοι τον αποκαλούσαν «Λοξία».
Ερμηνεύοντας το Μύθο πιο λογικά, έχουμε μια τυπική σκανδαλοθηρική καταγγελία, σαν αυτές που και σήμερα ανατρέπουν κυβερνήσεις σε κάθε κράτος. Οι Δελφοί «ανακάλυψαν» ένα «τρομερό» σκάνδαλο στον βασιλικό οίκο της Θήβας και το κατάγγειλαν, εκμεταλλευόμενοι τον πανικό μιας επιδημίας... (θα μας κάψει ο θεός, αυτά παθαίνουμε για τις αμαρτίες μας και άλλα τέτοια «μεσαιωνικά») Στόχος τους ήταν η ανατροπή της βασιλικής δυναστείας, που δεν τα πήγαινε καλά με τη νέα θρησκεία, από τότε που αυτο-εξορίστηκε ο Κάδμος… «Δεν είμαι δικός σου δούλος, αλλά του Απόλλωνα», λέει ο Μάντης Τειρεσίας στον βασιλιά του, τον Οιδίποδα.
Κατά τα άλλα, εμείς (και οι ψυχολόγοι) απασχολούμεθα με τα υπαρξιακά προβλήματα του Οιδίποδα. Το μόνο που κατανοήσαμε από τη διαμάχη Δελφών – Θήβας, όπως μας εξήγησε και ο Μέγας Φρόιντ, είναι πως όλοι και ολες θέλουμε να πηδήξουμε τη μάνα μας ή τον πατέρα μας!!
Βιβλιογραφία
Αρχαίοι συγγραφεις
Ευσέβιος Καισαρείας
Διόδωρος Σικελιώτης
Ευριπίδης, Φοίνισσαι
Αθήναιος, Δειπνοσοφισταί,
Απολλόδωρος
Κλήμης Αλεξανδρείας
Ηρόδοτος
Διονύσιος Αλικαρνασσεύς
Σούδα
Σοφοκλής, «Οιδίπους Τύραννος»
Πλούταρχος
Νεώτεροι
Ντεσάρμ, Ελληνική Μυθολογία
Ρισπέν, Ελληνική Μυθολογία
Παπαρρηγόπουλος
Παπαρρηγόπουλος
