Τα «Απόκρυφα Ευαγγέλια»

Λίγοι γνωρίζουν πως η σκηνή της
 "Καθόδου στον Αδη"
 με την οποία οι Ορθόδοξοι απεικονίζουν τη  Ανάσταση του Κυρίου,
προέρχεται από τα "Απόκρυφα".

Τα «Απόκρυφα Ευαγγέλια» έχουν ένα πολύ τρανταχτό τίτλο σε σχέση με το περιεχόμενό τους. Πρόκειται για κείμενα που γράφτηκαν με στόχο να συμπληρώσουν ή να υποκαταστήσουν τα Τέσσερα Ευαγγέλια, ή ακόμη και λόγω της άγνοιας των συγγραφέων τους για τα «κανονικά» Ευαγγέλια. Υπήρχαν ήδη την εποχή του Παύλου, όπως μαρτυρά ο ίδιος, δηλώνοντας πως κάθε ένας είχε το "δικό" του.

Γενικά, πρόκειται για Χριστιανικά κείμενα που έχουν αποκλεισθεί από τον Κανόνα της Αγίας Γραφής, αλλά δεν είναι όλα "αιρετικά". Αποκλείστηκαν, κύρια, γιατί δεν θεωρήθηκαν "θεόπνευστα", αλλά η Εκκλησία δεν αμφισβητεί την ιστορική αξία πολλών από αυτά.

Τα περισσότερα είναι απλοϊκά κείμενα, προϊόντα αγαθής πίστεως εμπλουτισμένα με μυθικά στοιχεία. Μερικά είναι όμως υποβολιμαία, χρησιμοποιώντας τον Χριστιανικό σκελετό για να προβάλλουν απόψεις -κυρίως Γνωστικών- που κάθε άλλο από Χριστιανικές είναι. Αυτά, η Ορθοδοξία τα απορρίπτει.
Το πιο γνωστό και "διαφημισμένο" τέτοιο "Απόκρυφο",  είναι το "Ευαγγέλιο του Ιούδα", ένα κείμενο που τον δικαιολογεί, αλλά κύρια προβάλλει απόψεις κοσμολογίας που κρίνονται ως ξένες προς τον Χριστιανισμό ακόμα και με την πρώτη ανάγνωση.

Τα πιο ενδιαφέροντα, όμως, είναι αυτά που δίνουν συμπληρωματικά στοιχεία για τα συμβάντα που αναφέρονται στα Ευαγγέλια. Με αυτά συμπληρώνονται κενά στον Βίο της Θεοτόκου, του Ιησού, μερικών Αποστόλων, κλπ. Αυτά τα τελευταία, η Ορθοδοξία τα αναγνωρίζει ως απαραίτητα βοηθήματα για την ολοκλήρωση των περιγραφών μερικών γεγονότων που αναφέρονται ακροθιγώς στα Ευαγγέλια.

Τα περί της Γεννήσεως της Θεοτόκου, πχ, (Πρωτευαγγέλιον Ιακώβου) ή τα περί της Καθόδου εις τον Αδη του Ιησού, (Ευαγγέλιον Νικοδήμου) κλπ, δεν αναφέρονται πουθενά αλλού εκτός από τα Απόκρυφα, και έχουν ενταχθεί στον λειτουργικό βίο και τους εικονογραφικούς κύκλους της Ορθοδοξίας.

Από το Ευαγγέλιο του Νικοδήμου προέρχεται η εκπληκτική εκείνη ευχή που ακούγεται στα θυρανοίξια των ναών:

...εγένετο φωνή μεγάλη ώσπερ βροντή λέγουσα: «Αρατε πύλας οι άρχοντες υμών και επάρθητε πύλαι αιώνιοι, και εισελεύσεται ο Βασιλεύς της Δόξης»

Ιδου ένας κατάλογος των κειμένων, που μάλλον δεν είναι πλήρης. Άλλα από αυτά σώζονται σε πλήρη μορφή, και άλλα σε αποσπάσματα:

Πρωτευαγγέλιον Ιακώβου
Καθ' Εβραίους ευαγγέλιο
Κατά Πέτρον ευαγγέλιο
Κατά Θωμάν ευαγγέλιο
Ιστορία Ιωσήφ του τέκτονος
Κατ' Αιγυπτίους ευαγγέλιο
Ευαγγέλιο του Ψευδο-Ματθαίου
Υπόμνημα των πραχθέντων επί Πιλάτου
Ευαγγέλιο της Αληθείας
Κατά Φίλιππον
Κατά Θωμάν 
Ευαγγέλιο του Ιούδα
Ευαγγέλιο των Εβιονιτών
Ευαγγέλιο των Ναζαρηνών
Ευαγγέλιο του Ιούδα
Ευαγγέλιο του Μαρκίωνος
Ευαγγέλιο του Μάνη
Ευαγγέλιο του Βαρδεσάνη
Ευαγγέλιο του Βασιλείδη
Ευαγγέλιο του Απελλή
Κήρυγμα Πέτρου
Πράξεις Πέτρου
Πράξεις Παύλου και Θέκλας
Πράξεις Παύλου
Πράξεις Ιωάννη
Πράξεις Ανδρέα
Πράξεις Θωμά
Πράξεις Φιλίππου
Πράξεις Βαρνάβα
Πράξεις Θαδδαίου
Πράξεις Ματθαίου και
Πράξεις Βαρθολομαίου.
Επιστολή Βαρνάβα
Αλληλογραφία Παύλου και Σενέκα
Επιστολή Παύλου προς Λαοδικείς
Επιστολή Ποπλίου Λεοντούλου
Αλληλογραφία Αβγάρου με τον Ιησού.
Επιστολή των έντεκα αποστόλων
Αποκάλυψη Πέτρου
Αποκάλυψη Ιωάννου (απόκρυφο)
Αποκάλυψη Παύλου
Αναβατικόν Παύλου
Αποκάλυψη Θωμά
Αποκάλυψη Πρωτομάρτυρα Στεφάνου
Σιβυλλικοί χρησμοί κ.ά.