Οι Σεφαρντίμ της Θεσσαλονίκης

Πηγή:http://www.dw.com/el/οι-σεφαρντίμ-της-θεσσαλονίκης/a-16775233

Οι Σεφαρδίτες Ελληνοεβραίοι στην Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Όσναμπρικ. Μία έκθεση που υπογραμμίζει τον αγνοημένο στη Γερμανία συσχετισμό των εβραϊκών διώξεων με τη γερμανική κατοχή στην Ελλάδα.

Η αφιερωμένη στους Σεφαρδίτες Εβραίους της Θεσσαλονίκης έκθεση, που εγκαινιάστηκε πριν από λίγες μέρες στην Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη του Όσναμπρικ,έχει μια συγκεκριμένη φιλοδοξία: να ανακαλέσει την ιστορική μνήμη γύρω από τη γερμανική κατοχή και τις διώξεις του εβραϊκού πληθυσμού στην Ελλάδα (1941-44).

Η έκθεση μας ξεναγεί στην ιστορία των Σεφαρδιτών της Θεσσαλονίκης μέσα από πίνακες με πληροφοριακά κείμενα και φωτογραφίες, που δημιουργήθηκαν εν μέρει σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης. Αυτοί πλαισιώνονται από λιτές βιτρίνες με αντίγραφα χειρογράφων που ανήκουν στη συλλογή της βιβλιοθήκης, ντοκουμέντα που διέθεσε το Μουσείο του Ολοκαυτώματος Γιαντ Βασέμ της Ιερουσαλήμ, λογοτεχνικά και άλλα βιβλία και προϊόντα του πολιτισμού των Σεφαρδιτών.

Όπως εξηγεί σχετικά η Χρυσούλα Καμπά, καθηγήτρια γερμανικής φιλολογίας του Πανεπιστημίου του Όσναμπρικ και επιμελήτρια της έκθεσης, «συνολικά ισχύει ότι το ζήτημα της δίωξης των Εβραίων δεν συσχετίζεται καθόλου στη Γερμανία με την περίοδο της κατοχής στην Ελλάδα. (…) Η έκθεση αυτή επιχειρεί να δείξει ότι αυτός ο συσχετισμός όντως υπήρξε και τα ζητήματα της κατοχής στην Ελλάδα, της Βέρμαχτ και των οργανώσεων που βοήθησαν τη δράση της, θα πρέπει να τύχουν περαιτέρω επεξεργασίας εδώ (στη Γερμανία)».

Πρωταγωνιστές στη «Madre d’ Israel»

Αν και περιορισμένη προς το παρόν στους πανεπιστημιακούς κόλπους, η έκθεση καλεί μέχρι της 31 Αυγούστου κάθε ενδιαφερόμενο να ακολουθήσει τα χνάρια των Σεφαρδιτών, από τη δίωξή τους από την ιβηρική χερσόνησο μετά το 1492 και την εγκατάστασή τους στη Θεσσαλονίκη, μέχρι τον εκτοπισμό τους στο Άουσβιτς από τις ναζιστικές δυνάμεις κατοχής, το έργο των οποίων συνέδραμαν τοπικοί συνεργάτες και δωσίλογοι. Στην 70η επέτειο του εκτοπισμού τους η έκθεση κρατά ζωντανή τη μνήμη 47.000 ελληνοεβραίων, που μεταφέρθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης στην Πολωνία μεταξύ Μαρτίου και Αυγούστου του 1943. Οι περισσότεροι εκτελέστηκαν. Μόλις 2.000 από τα αρχικά 55.000 μέλη της εβραϊκής κοινότητας επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη μετά τη λήξη του πολέμου.

Η σπουδαιότητα της κοινότητας των Εβραίων που έφτασαν στη Θεσσαλονίκη από την ιβηρική χερσόνησο αναδεικνύεται μέσα από τον πρωταγωνιστικό ρόλο που έπαιζαν τα μέλη της στην οικονομική ζωή της πόλης, βοηθώντας καθοριστικά στον εκσυγχρονισμό της. Χαρακτηριστικό είναι το προσωνύμιο «Μητέρα του Ισραήλ» (Madre d’ Israel) που είχαν προσδώσει στην πόλη, η οποία είχε γίνει πατρίδα για πολλούς κυνηγημένους Εβραίους. Γλώσσα των σεφαρδιτών Εβραίων ήταν ένα μείγμα ισπανικών και εβραϊκών, τα επονομαζόμενα «Λαντίνο», που χρησιμοποιούσαν για την καθημερινή τους επικοινωνία, ήταν όμως παράλληλα και γλώσσα του εμπορίου που ανθούσε στο λιμάνι της πόλης.

«Η γλώσσα των σεφαρδιτών Εβραίων ήταν τα ισπανικά, τα οποία έφεραν μαζί τους μετά τον εκτοπισμό τους στο τέλος του 15ο αι., γλώσσα που εξελίχθηκε στη συνέχεια αυτόνομα στη βαλκανική χερσόνησο και δέχθηκε επιρροές από τις γλώσσες με τις οποίες ήρθε σε επαφή», εξηγεί η καθηγήτρια ρωμανικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του ‘Οσναμπρικ Τρούντελ Μάιζενμπουργκ.

Η μελέτη της πολυπολιτισμικότητας, ασπίδα κατά της ακροδεξιάς

Η έκθεση δεν παραλείπει να υπογραμμίσει τον πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης, που επέτρεπε τη συνύπαρξη χριστιανικών, μουσουλμανικών και εβραϊκών κοινοτήτων. Μία συνύπαρξη που δεν εμπόδιζε την καθεμία από αυτές να μιλά τη γλώσσα της και να ζει μία εν πολλοίς ειρηνική καθημερινότητα. Ακριβώς αυτή η αλλοτινή πολυπολιτισμικότητα της Θεσσαλονίκης θα έπρεπε να αποτελέσει αφετηρία έρευνας και εφαλτήριο στον αγώνα κατά της ακροδεξιάς απειλής στην Ελλάδα, εκτιμά η κ. Χρυσούλα Καμπά: «Πρέπει να πω ότι όλοι οι νέοι άνθρωποι που δραστηριοποιούνται κατά της Χρυσής Αυγής, θα έπρεπε οπωσδήποτε να ασχοληθούν εκτενέστερα με αυτήν την πολυπολιτισμικότητα. Εκεί θα ανακαλύψουν σίγουρα πολλές ενδιαφέρουσες πτυχές, μία καλή συνύπαρξη».

Άρης Καλτιριμτζής

Υπεύθ. σύνταξης: Ειρήνη Αναστασοπούλου